Żurawie - majestatyczni mieszkańcy Borów

Zazwyczaj żurawie pojawiają się w Borach Tucholskich w połowie marca. Nie brakowało jednak odważnych, którzy zaraz po pierwszych oznakach wiosny już stawili się na leśnych łąkach.
 

Ten bardzo rzadki ptak (5-6 tys. par) jest jednym z największych skrzydlatych stworzeń jakie możemy w Polsce zobaczyć w naturalnych warunkach. Do 140 cm długości ciała, i do 240 cm rozpiętości skrzydeł oraz waga około 5-6 kilogramów powodują, że trudno go przeoczyć kiedy swym majestatycznym, kołyszącym krokiem przemierza nasze łąki. Do tego jest ptakiem głośnym, który często sam zdradza swoją obecność w terenie. Dzieje się tak dlatego, że żurawie są bardzo czujne. Ich silne więzi stadne z innymi osobnikami nakazują im sygnalizować potencjalne zagrożenie. Dlatego żuraw, kiedy zobaczy „intruza” to krzyczy. Czyni to bardzo głośno i donośnie. Klangor, tak nazywa się głos tych ptaków, niesie się na kilka kilometrów.

Bardzo często dołączają do jednego krzyczącego ptaka inne. Tak jakby chciały potwierdzić - „tak też go widzę”. Dla drapieżnika oznacza to tyle, co „odpuść sobie, widzimy cię, nic nie wyszło z twoich zamiarów, jeśli zbliżysz się jeszcze, to odlecimy.”

Żurawie zimują w północnej Afryce, Hiszpanii, Portugalii, a ostatnio nawet we Francji. Do nas przylatują, aby złożyć swe jaja i odchować potomstwo. Te „nasze” przylatują właśnie z południowej Europy. Inne lecą do Skandynawii, północnej Rosji i Azji, aż do wschodniej Syberii. Żeby dotrzeć do Syberii muszą przelecieć nad Himalajami! Lecą tam na wysokości ok. 10 000 m n.p.m.!

W locie są majestatyczne, równomierne i niespieszne ruchy skrzydeł nadają im w locie dostojny wygląd. Latają w kluczach o kształcie litery V, nawet do kilkudziesięciu osobników w kluczu. Stale się nawołują podczas lotu. Zachowują się w kluczu jak kolarze w peletonie. Ptaki na prowadzeniu zmieniają się podczas lotu, aby odpoczywać. Te z tyłu mają najmniejszy opór powietrza.

Żyją w parach, w które łączą się na całe życie. Dzięki temu już w starożytności stały się symbolem wierności.

W kulturach dawnych żuraw był stworzeniem niezwykle istotnym. Oprócz wierności symbolizował także mądrość, długowieczność i czujność.

Starożytni słyszeli w klangorze żurawia głosy cierpiących dusz. Było to możliwe, gdyż żurawie żyły na pograniczu świata żywych i umarłych. Był ptakiem boskim, wysłannikiem bogów. Przewodnikiem umarłych w wędrówce do tamtego świata. Według Słowian jego piór i nóg miały się chwytać dusze zmarłych, aby przenieść się do Raju. Tak samo wierzyli Chińczycy.

Przyloty i odloty żurawi wyznaczały pory wiosennego siewu i jesiennych zbiorów.

Według starożytnych Greków, to właśnie lot żurawi zainspirował boga Hermesa do wymyślenia greckiego alfabetu.

Żurawie w Polsce są ptakami lęgowymi. Przylatują do nas jeszcze w końcówce zimy, budują gniazda zawsze w tych samych miejscach, na niedostępnych, podmokłych łąkach i mokradłach. Wprost na ziemi. Do ich budowy używają gnijących roślin. Jako duży ptak buduje takież gniazdo, około 100 cm średnicy.

Samica składa przeważnie dwa jaja, koloru brunatno-brązowego, nakrapiane. Jaja wysiadują te ptaki na zmianę. Kiedy jedno z rodziców siedzi na jajach, to drugie w tym czasie żeruje.

Na samcu dodatkowo spoczywa jeszcze obowiązek czuwania nad bezpieczeństwem gniazda i ochrona przed drapieżnikami.

Wysiadywanie jaj zajmuje im około miesiąca. Potem wykluwają się młode, które natychmiast domagają się jedzenia. Rodzice muszą dwoić się i troić, aby zaspokoić ich ogromne apetyty.

Żurawie są wszystkożerne, ich menu stanowią kręgowce, bezkręgowce, zielone części roślin, owoce, czy nasiona. Najczęściej jedzą liście i korzenie roślin, robaki, gryzonie, mięczaki i żaby, a czasami ryby. Te ostatnie jednak niezbyt często.

Żurawie żerują na bardzo rozległych terytoriach, dochodzących swą powierzchnią do 120 hektarów.

Młode rosną szybko. Po dwóch miesiącach opuszczają gniazdo i mogą już latać. Zresztą samodzielne są już zaraz po wykluciu. Jednak dojrzewają powoli, potrzebują na to aż 5-6 lat.

Bardzo charakterystyczne są ich zaloty, toki. Ptaki tańczą przed sobą. Dla dorosłych osobników taniec jest niezbędnym warunkiem znalezienia partnerki, dla ptaków żyjących już w związku, to sposób na zaimponowanie partnerce i utwierdzeniu jej w dobrze dokonanym wyborze.

Młode ptaki tańczą, aby wprowadzić się w życie społeczne stada i dla treningu. Także dla przyjemności. Często kiedy jeden żuraw zaczyna swój taniec, to po chwili przyłączają się do niego inne.

Na taniec składają się rozmaite figury: podskoki, ukłony, podlatywanie, chodzenie z rozpostartymi skrzydłami i trzepotanie nimi. Często ptaki w trakcie tańca podrzucają kamyczki, patyki, rośliny, które znajda się na ich drodze. Wszystkiemu towarzyszy ich klangor.

Oglądanie w naturze tańczących żurawi to ogromne przeżycie i wielka przyjemność. Nie jest jednak łatwo niepostrzeżenie podejść w miarę blisko do tych bardzo czujnych i spostrzegawczych ptaków.

W Borach Tucholskich jest wiele miejsc sprzyjających żurawiom. Mnogość śródleśnych, podmokłych łąk, bagien i torfowisk sprawia, że łatwo tego ptaka tutaj spotkać. Pamiętajmy jednak o zachowaniu ciszy i spokoju podczas takich spotkań i w miarę możliwości starajmy się ich nie płoszyć. Zwłaszcza w pierwszej części lata, kiedy wychowują młode i są bardzo zapracowane.